Con người luôn khát khao tìm kiếm sự ổn định, mong muốn giữ mãi những điều mình yêu thích. Nhưng rồi một ngày, mọi thứ đổi thay. Thời gian cuốn đi tuổi trẻ, người thân rời xa, thành công hôm nay có thể trở thành quá khứ ngày mai. Ta đau khổ, hoang mang, không biết bấu víu vào đâu. Nhưng nếu hiểu sâu sắc về vô thường, ta sẽ thấy rằng những biến đổi ấy không phải bi kịch, mà là bản chất tự nhiên của cuộc sống.
Phật giáo không nhìn thế giới qua lăng kính của một đấng sáng tạo có quyền ban phúc hay giáng họa. Thay vào đó, đạo Phật giảng về duyên khởi – rằng mọi sự vật chỉ tồn tại khi có đủ nhân duyên, và khi duyên tan, chúng cũng tan rã. Đây là quy luật vận hành của vũ trụ, không có ngoại lệ.
Mọi sự vật hiện tượng đều trải qua bốn giai đoạn: sinh – trụ – dị – diệt. Một hạt giống nảy mầm, lớn lên thành cây, rồi già cỗi và chết đi. Một đứa trẻ sinh ra, trưởng thành, già nua, cuối cùng cũng rời khỏi thế gian. Bốn mùa trong năm luân chuyển không ngừng: xuân sinh, hạ trưởng, thu liễm, đông tàn. Không có gì đứng yên mãi mãi.
Thế nhưng, khi đối diện với sự đổi thay, ta lại thường đau khổ. Ta không muốn chấp nhận rằng những gì mình yêu quý rồi cũng sẽ mất đi. Ta bám víu vào tuổi trẻ, danh vọng, tài sản, địa vị, như thể chúng là vĩnh cửu. Nhưng thực tế, không có gì là mãi mãi. Càng chấp chặt, ta càng khổ đau khi mất mát xảy đến.
Tất cả mọi thứ xung quanh ta đều vô thường, và ngay cả chính "ta" cũng vậy. Thế nhưng, hầu hết mọi người đều tin rằng mình có một cái "ta" bất biến – một bản ngã cần được bảo vệ và củng cố. Vì lầm tưởng về bản ngã, ta không ngừng tô điểm cho nó bằng những danh xưng, địa vị, quyền lực, tiền bạc… Và cũng chính vì bảo vệ cái "ta" ấy, ta sinh ra tham lam, sân hận, si mê.
Hãy thử nghĩ xem: điều gì khiến ta buồn bực khi bị ai đó xúc phạm? Chính là vì ta nghĩ có một cái "tôi" đang bị tổn thương. Điều gì khiến ta đau khổ khi mất đi một mối quan hệ? Vì ta tin rằng mối quan hệ ấy là một phần không thể thiếu của mình. Nhưng nếu hiểu rằng không có bản ngã cố định, ta sẽ buông bỏ được những bám víu này. Khi đó, ta không còn bị cảm xúc chi phối, không còn đau khổ vì những điều không thể giữ.
Giác ngộ không phải là chạy trốn cuộc sống, mà là hiểu thấu nó. Khi chấp nhận vô thường, ta sẽ không còn lo lắng trước sự đổi thay. Khi buông bỏ chấp ngã, ta không còn bị cảm xúc trói buộc. Đó là con đường đưa ta đến Niết Bàn – trạng thái tịch tĩnh, an nhiên, không còn phiền não.
Sống với tâm thế hiểu vô thường không có nghĩa là buông xuôi, mà là trân trọng từng khoảnh khắc. Khi biết rằng mọi thứ không tồn tại mãi mãi, ta sẽ yêu thương chân thành hơn, tận hưởng hiện tại nhiều hơn, và không còn sợ hãi khi phải buông tay.
Vậy nên, thay vì cố gắng nắm giữ những điều không thể giữ, hãy học cách chấp nhận và mỉm cười với sự đổi thay. Vì khi ta hiểu được vô thường, ta mới thực sự tự do.